Gwarancja na okna - pewność, czy złudzenie?

Konsumenci lubią gwarancje. Wielu traktuje je, jak naturalny element każdej transakcji, coś oczywistego, a nawet obowiązkowego. Często zakładamy, że wszystko, co kupujemy, objęte jest gwarancją, a im dłuższy okres ochrony, tym większe nasze bezpieczeństwo. Takie myślenie znajduje przyczynę w reklamach i zapewnieniach producentów – „10 lat gwarancji”, „pełna ochrona”, „spokój na lata”. Brzmi dobrze, ale czy gwarancja rzeczywiście daje pewność, czy tylko ją obiecuje?

Przyjrzymy się bliżej, czym gwarancja w rzeczywistości jest, co może dawać konsumentowi, a czego nie daje. Skupimy się na oknach, wyrobach budowlanych złożonych technicznie, drogich i przewidzianych do eksploatacji przez dekady. Czy w ich przypadku gwarancja rzeczywiście jest skutecznym narzędziem ochrony konsumenckiej?

Czym jest gwarancja i kto jej może udzielić?

Jacek Gudowski w komentarzu do kodeksu cywilnego, Tom IV. Zobowiązania. Część szczegółowa, wyd. II wyjaśnia, że: „Gwarancja, to czynność prawna powszechna, która może być dokonana przez każdą osobę, która ma zdolność do czynności prawnych, niezależnie od tego, czy i jaką działalność gospodarczą prowadzi oraz w jakim charakterze działa.”

W praktyce gwarancja, to dobrowolne zobowiązanie – najczęściej producenta – który deklaruje, że rzecz będzie posiadać określone właściwości w określonym terminie, co wynika z art. 577 § 1 K.c. który stanowi, że: „Udzielenie gwarancji następuje przez złożenie oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu.”

Mając na uwadze przepisy kodeksu cywilnego Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku I Aga 55/18 w następujący sposób określił podstawowe cechy gwarancji:

• Gwarancja jakości jest pisemnym zapewnieniem wykonawcy, co do jakości rzeczy lub usług.
• Gwarancja jest udzielana dobrowolnie, a jej treść formułuje gwarant.
• Stosunek gwarancji ma charakter umowny i podlega zasadzie swobody umów, co oznacza, że treść zobowiązania gwaranta może być, co do zasady, określona swobodnie.
• Gwarancja może być wynikiem negocjacji miedzy stronami. Strony mogą w sposób dowolny ją ukształtować.
• Podstawowym źródłem co do zakresu i treści obowiązku gwaranta jest umowa lub dokument gwarancyjny, jeśli go wystawiono.

Co obejmuje gwarancja na okna, a czego nie obejmuje?

Zgodnie z art. 577 § 1 Kodeksu cywilnego, gwarancja powinna odnosić się do określonych właściwości rzeczy. W przypadku okien – jako wyrobów budowlanych – chodzi o ich właściwości użytkowe wynikające z postanowień Polskiej Normy PN-EN 14351-1+A2:2016.

Co charakterystyczne i znamienne dla większości gwarancji „na okna”, udzielona gwarancja ogranicza się do przedstawienia katalogu konstrukcji okiennych i/lub listy komponentów użytych do ich wprodukowania oraz przypisania im okresów ochrony, na przykład: „ Gwarant udziela gwarancji na: okna 7 lat, na szybę zespoloną – 5 lat, na profile – 3 lata, na okucia – 2 lata, na uszczelki – 1 rok” – bez jakiegokolwiek określenia właściwości tych rzeczy które są objęte gwarancją. Co to oznacza dla użytkownika końcowego?

Gdy po kilku latach użytkowania okno przestaje być szczelne, reklamacja może zostać odrzucona z powołaniem się na upływ okresu gwarancji dla jednego z komponentów. Gwarant może przypisać przyczynę wady elementowi o najkrótszym czasie ochrony i próbować uniknąć odpowiedzialności – nawet jeśli okno jako całość przestało spełniać swoją funkcję. To właśnie jedna z najczęstszych słabości gwarancji na okna, że odnoszą się do rzeczy jako zbioru części, zamiast do rzeczy jako funkcjonalnej całości. Brakuje w nich odniesienia do właściwości użytkowych, które dla konsumenta mają kluczowe znaczenie.

Wady okien w gwarancji jakości

Czym innym jest wada rzeczy w rozumieniu odpowiedzialności sprzedawcy za brak zgodności towaru z umową, a czym innym wada uzasadniająca odpowiedzialność gwaranta. Choć potocznie oba pojęcia bywają używane zamiennie, to z prawnego punktu widzenia różnią się istotnie zakresem.

Jak zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 listopada 1999 r., sygn. I CKN 821/99:

„Wada rzeczy uzasadniająca gwarancję, o jakiej mowa w art. 577 § 1 k.c., dotyczy tylko cech użytkowych rzeczy, a nie także jej wartości /handlowej/, czy też estetyki, jak to ma miejsce przy rękojmi. Polega ona między innymi na takiej cesze (lub braku cech), która zmniejsza użyteczność rzeczy ze względu na cel wynikający ze zwyczajnego jej przeznaczenia. Podobnie natomiast, jak w wypadku rękojmi, chodzi tu o wadę powstałą z przyczyn tkwiących w rzeczy w momencie jej wydania (art. 578 k.c.).”

Kluczowe znaczenie przypisywane „właściwościom rzeczy” podkreślił także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 listopada 2019 r., sygn. I CSK 761/18:

„W art. 577 § 1 k.c. chodzi o taką wadę, powstałą z przyczyn tkwiących w rzeczy w momencie jej wydania, która zmniejsza użyteczność rzeczy nie ze względu na cel wynikający z umowy sprzedaży, ale ze względu na cel wynikający ze zwyczajnego jej przeznaczenia. [...] Zobowiązanie gwaranta obejmuje zapewnienie o istnieniu określonych właściwości przedmiotu umowy sprzedaży (dicta et promissa, także jego części, jeżeli te są objęte gwarancją) i to one wpływają na ocenę tego, czy w odniesieniu do rzeczy sprzedanej można mówić o istnieniu wady fizycznej, której dotyczy gwarancja.”

W praktyce oznacza to, że chcąc skutecznie korzystać z gwarancji, konsument nie powinien koncentrować się na wskazywaniu uszkodzonego komponentu okna – nawet jeśli ten objęty jest gwarancją producenta. Kluczowe znaczenie ma wskazanie skutku tego uszkodzenia, czyli utraty określonych właściwości użytkowych okna jako całości, a przez to zmniejszenie jego użyteczności wynikającej z przeznaczenia.

Jednym z podstawowych problemów konsumentów kupujących i użytkujących okna jest brak umiejętności prawidłowego wskazania wad okna, co bardzo często prowadzi do nieuprawnionego albo przedwczesnego odrzucenia reklamacji nawet wtedy, gdy odpowiedzialność gwaranta nie może być wyłączona.

Odpowiedzialność gwaranta za wady okien

Zgłoszenie reklamacji na podstawie gwarancji, to dla wielu konsumentów krok niepewny – nie wiadomo, czy zostanie uznana, kto i za co ponosi odpowiedzialność, a także co trzeba udowodnić. Tymczasem orzecznictwo sądowe daje bardzo ważne wskazówki, które mogą pomóc w ocenie sytuacji.

Przykładem jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 2 grudnia 2004 r., sygn. I ACa 940/04 (LEX nr 151726), w którym sąd przedstawił bardzo istotne zasady dotyczące odpowiedzialności gwaranta.

„Odpowiedzialność osoby zobowiązanej z tytułu gwarancji ma zakres bardzo szeroki. Odpowiedzialność z tytułu gwarancji jest wyłączona tylko wtedy, gdy zostanie wykazane, że wady towaru (robót) wynikają z przypadku, winy osoby trzeciej, niewłaściwego użytkowania rzeczy, braku odpowiedniej konserwacji, nieprawidłowego korzystania lub obsługi. Przyczyny wyłączające odpowiedzialność udzielającego gwarancji muszą występować po stronie uprawnionego z gwarancji lub wynikać z okoliczności niezależnych od zobowiązanego. Ciężar dowodu w powyższym zakresie spoczywa na zobowiązanym z gwarancji, który dla zwolnienia się z odpowiedzialności winien wykazać, że wady robót wystąpiły z przyczyn od niego niezależnych.”

Co to oznacza dla konsumenta?

Jeśli okna objęte gwarancją mają wady, a gwarant odmawia ich usunięcia, powołując się np. na „złą eksploatację”, to nie konsument musi udowadniać, że korzystał z okien prawidłowo tylko gwarant musi wykazać, że wada powstała z przyczyn leżących po stronie konsumenta, na przykład przez brak konserwacji, niewłaściwą obsługę albo z powodu działania sił zewnętrznych, np. uszkodzenia przez osoby trzecie. Co więcej, musi to zrobić w sposób przekonujący, bo to na nim ciąży obowiązek wskazania przyczyn powstania wady, które zwolnią go z odpowiedzialności.

Czy warto korzystać z gwarancji na okna?

Wbrew pozorom, samo posiadanie dokumentu gwarancyjnego nie oznacza jeszcze, że gwarancja rzeczywiście zapewni skuteczną ochronę. Konsumenci nie mogą liczyć na automatyczną naprawę albo wymianę wadliwego okna szczególnie wtedy, gdy treść gwarancji nie definiuje jasno, jakie właściwości rzeczy podlegają ochronie. Warto mieć świadomość, że gwarancja nie zastępuje uprawnień ustawowych. W wielu przypadkach, to właśnie odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu braku zgodności towaru z umową zapewnia szerszy zakres ochrony – niezależnie od tego, czy udzielono gwarancji, i na jakich warunkach.

Czy warto więc korzystać z gwarancji?

Tak, o ile jej treść jest czytelna, przejrzysta, i rzeczywiście odnosi się do właściwości użytkowych okna jako wyrobu budowlanego. W przeciwnym razie konsument może się znaleźć w sytuacji, w której formalnie posiada gwarancję, ale nie ma z niej żadnej realnej korzyści.

Podsumowanie dla konsumentów

• Gwarancja nie jest obowiązkowa, ani producent, ani sprzedawca nie muszą jej udzielać, jeśli udzielają, robią to dobrowolnie, określając samodzielnie jej treść i warunki.
• Gwarancja działa tylko w zakresie, który sama określa. Nie każde uszkodzenie, czy wada okna będzie objęta odpowiedzialnością gwaranta.
• W gwarancji na okna kluczowe znaczenie mają właściwości użytkowe okna, jako wyrobu budowlanego
• Dokładnie czytaj warunki gwarancji. Szukaj informacji o tym, co konkretnie podlega ochronie, jaki jest sposób zgłaszania reklamacji i kiedy ochrona się kończy.
• Gwarancja nie wyłącza ustawowych praw konsumenta. Jeśli rzecz jest niezgodna z umową – można złożyć reklamację przedsiębiorcy, z którym zawarto umowę niezależnie od gwarancji.
• Nie daj się zwieść długiemu okresowi gwarancyjnemu. Długa gwarancja nie zawsze oznacza szeroką ochronę. Liczy się treść, nie tylko liczba lat.