Ustawa o prawach konsumenta, a sprzedaż okien

Doceń konsumenta obecnego, bo będziesz miał… trudniejszego. Dyrektywa 2011/83/PE i Rady obliguje państwa członkowskie do harmonizacji z prawem unijnym przepisów krajowych związanych z ochroną konsumentów. Rząd realizując jej postanowienia skierował do Sejmu w dniu 17 stycznia 2014 projekt Ustawy o prawach konsumenta. Od połowy czerwca w sprzedaży okien może dojść do niezłego zamieszania.

Ustawa o prawach konsumenta – projekt

Ustawa o prawach konsumenta uchyla ustawę z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz ustawę z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży Konsumenckiej. Pierwsza z uchylanych ustaw zajmowała się nietypowymi formami sprzedaży, takimi jak sprzedaż na odległość albo sprzedaż poza lokalem przedsiębiorstwa. Druga, dotyczyła odpowiedzialności sprzedawcy za jakość rzeczy sprzedanej w sprzedaży konsumenckiej. To z niej pochodzi instytucja „niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową”.  

Nowa Ustawa o prawach konsumenta przejmuje część dotychczasowych regulacji dostosowując je do wymogów dyrektywy 2011/83. Oprócz nich projekt zawiera także szereg nowych przepisów będących transpozycją treści unijnej dyrektywy do polskiego systemu prawnego. Nabywcy i sprzedawcy okien powinni zapamiętać, że Ustawa o prawach konsumenta będzie regulować między innymi: 

1. Obowiązki informacyjne przedsiębiorcy zawierającego umowę z konsumentem.
2. Zasady i tryb zawierania z konsumentem umowy na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa.
3. Zasady i tryb wykonania przysługującego konsumentowi prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa;

Ustawa wprowadza jednocześnie daleko idące zmiany w brzmieniu niektórych przepisów Kodeksu cywilnego oraz całkiem nowe rozwiązania, szczególnie w obrębie funkcjonowania rękojmia za wady oraz gwarancji jakości. Wraz z aktami wykonawczymi miała być uchwalona i opublikowana do dnia 13 grudnia 2013. Termin ten nie został dotrzymany, a opóźnienie może być dla wielu firm przykre w skutkach ze względu na brak okresu przejściowego umożliwiającego przygotowanie się do jej stosowania. Na razie nie wiadomo jeszcze jaki będzie ostateczny kształt ustawy po pracach komisji sejmowych, ale zgodnie z wymogiem dyrektywy przyjmuje się, że zacznie ona obowiązywać dla wszystkich umów zawartych po 13.06.2014.

Ustawa o prawach konsumenta – w branży okiennej

Umowy na sprzedaż okien i świadczenie usług instalacyjnych były i na razie są traktowane jak umowy zawarte w lokalu przedsiębiorstwa. Nie stosuje się do nich przepisów  ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów, a w szczególności przysługującego nabywcy prawa odstąpienia od umowy bez podania przyczyn. Projekt Ustawy o ochronie konsumentów może wiele w tym względzie zmienić, bowiem pod rządami nowej ustawy o charakterze zawieranej umowy, a co za tym idzie, o prawach i obowiązkach stron decydować będzie między innymi czas, miejsce i sposób w jaki strony nawiążą kontakt przed zawarciem umowy. W art.2 pkt.2 lit.c Ustawy o prawach konsumenta, stwierdza się, że:

„Za umowę zawartą poza lokalem przedsiębiorstwa uznaje się również umowę zawartą w lokalu przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość bezpośrednio po tym, jak nawiązano indywidualny i osobisty kontakt z konsumentem w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy, przy jednoczesnej fizycznej obecności stron.”

Wiele transakcji na rynku okiennym rozpoczyna telefon lub e-mail, w którym nabywca-konsument zaprasza na plac budowy sprzedawcę w celu dokonania pomiarów na podstawie, których oczekiwał będzie złożenia oferty i przygotowania umowy. Do tej pory w żaden sposób nie wpływało to na obowiązki i uprawnienia stron. W świetle nowych regulacji może być całkiem inaczej, bowiem do indywidualnego i osobistego kontaktu z konsumentem przy jednoczesnej fizycznej obecności stron dojdzie w miejscu nie będącym lokalem przedsiębiorstwa.

Problematyczną będzie kwestia czasu upływającego od momentu kontaktu do momentu zawarcia umowy, czyli interpretacja „bezpośredniości”. Za zawartą poza lokalem przedsiębiorstwa uważana będzie umowa zawarta „bezpośrednio” po tym, jak nawiązano z konsumentem indywidualny i osobisty kontakt w miejscu nie będącym lokalem przedsiębiorstwa. Od wizyty i pomiaru na budowie do złożenia konsumentowi oferty mija od kilku godzin do kilku dni, a do zawarcia umowy dochodzi czasem po wielu dniach, tygodniach, a nawet miesiącach, ale zdarza się i tak, że sprzedawca wraca do lokalu przedsiębiorstwa, przygotowuje ofertę, a nabywca-konsument zjawia się po kilku godzinach i dochodzi do zawarcia umowy.

W którym z tych przypadków będziemy mieli do czynienia z ustawową „bezpośredniością” po nawiązaniu kontaktu? Czy do „bezpośredniego” zawarcia umowy dochodzi w godzinę, dwie, czy osiem lub więcej godzin po nawiązaniu kontaktu? A co będzie, jeśli kontakt zostanie nawiązany pod koniec ostatniego roboczego dnia tygodnia, a umowa podpisana na początku pierwszego roboczego dnia  następnego tygodnia? Czy to będzie umowa zawarta bezpośrednio po nawiązaniu kontaktu, czy nie będzie? Tych kwestii nowa ustawa, ani unijna dyrektywa nie wyjaśnia, a mogą mieć kapitalne znaczenie dla oceny prawidłowości postępowania stron umowy, ich praw oraz obowiązków.

Do wielu komicznych, nie mniej spornych sytuacji, może prowadzić również próba oceny sposobu nawiązania kontaktu z nabywcą-konsumentem, w sposób „indywidualny i osobisty”. Sprawa jest prosta, gdy przed zawarciem umowy do sprzedawcy zadzwoni nabywca-konsument i na palcu budowy dojdzie do indywidualnego i osobistego kontaktu sprzedawcy i dzwoniącego wcześniej nabywcy-konsumenta.

A jak na przykład zakwalifikować umowę, gdy do sprzedawcy zadzwoni mąż, nabywca-konsument, a na budowie dojdzie do spotkania sprzedawcy z mężem, nabywcą-konsumentem i jego żoną? Czy takie spotkanie ma walor indywidualnego i osobistego?

Użyte w przepisie pojęcie „indywidualny” leksykalnie oznacza: właściwy jednostce, typowy dla konkretnej osoby, swoisty, osobny, niezespołowy, pojedynczy, oddzielny. W tym rozumieniu wydaje się, że kontakt „indywidualny i osobisty”, to odpowiednik tego, co nazywamy potocznie „w cztery oczy”. Jak kwalifikować umowę, gdy pierwej zadzwoni do sprzedawcy mąż, nabywca-konsument, na budowie dojdzie do spotkania sprzedawcy i żony nabywcy-konsumenta, a umowę będzie zawierał w lokalu przedsiębiorstwa dzwoniący wcześniej mąż-konsument?

Albo zadzwoni mąż nabywca-konsument, na budowie dojdzie do spotkania sprzedawcy z mężem nabywcą-konsumentem, ale umowę w lokalu przedsiębiorstwa zawierać będą wspólnie i solidarnie mąż nabywca-konsument i żona nabywcy-konsumenta, która w spotkaniu nie uczestniczyła i osobiście nie kontaktowała się wcześniej ze sprzedawcą?

Być może komuś wyda się zbędnym rozważanie tych kwestii, ale jesteśmy w stanie wyobrazić sobie, że po 13.06.2014 w razie pojawienia się sporu na tle realizacji jakiejś umowy na dostawę i montaż okien właściwe jej zakwalifikowanie będzie miało priorytetowe znaczenie ze względu na diametralnie różne zakresy praw i obowiązków stron o czym piszemy poniżej.

Obowiązek informacyjny sprzedawcy

Zawarcie umowy w lokalu przedsiębiorstwa lub poza lokalem wpływa na formę i niezbędny zakres informacji, które sprzedawca musi przekazać konsumentowi przed zawarciem umowy. Poniżej w tabeli przedstawiamy ogólny zakres obowiązku informacyjnego właściwy umowom zawieranym w lokalu przedsiębiorstwa i obligatoryjny zakres informacji udzielanych przez sprzedawcę w przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa.

W przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, przedsiębiorca ma obowiązek udzielić konsumentowi informacji, utrwalonych na papierze lub jeżeli konsument wyrazi na to zgodę, na innym trwałym nośniku. Za inny trwały nośnik można uznać e-mail poczty elektronicznej. Udzielane informacje powinny być czytelne i wyrażone prostym językiem. Informacje sprzedawcy udzielane konsumentom przed zawarciem umowy poza lokalem przedsiębiorstwa stanowią integralną część umowy i mogą być zmienione jedynie za wyraźnym porozumieniem stron.

W przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa ustawa stwierdza, że jeżeli przedsiębiorca nie spełni obowiązków informacyjnych dotyczących opłat dodatkowych lub innych kosztów albo kosztów zwrotu rzeczy, konsument nie ponosi tych opłat i kosztów. To nie jedyne negatywne konsekwencje wynikające dla sprzedawcy z niedopełnienia ustawowego obowiązku informacyjnego.

Bez względu na miejsce zawarcia umowy Ustawa o prawach konsumenta zakłada, że niedopełnienie ustawowego obowiązku informacyjnego ze strony sprzedawców będzie wykroczeniem karanym grzywną. Ustawą wprowadza się bowiem do Kodeksu wykroczeń art. 139b, w którym stwierdza się, że:

 „Kto zawierając umowę z konsumentem nie wypełnia obowiązku udzielania informacji lub dostarczania dokumentu przewidzianego ustawą o prawach konsumenta lub udziela informacji niepełnych lub nieprawdziwych lub dostarcza dokumenty zawierające informacje niepełne lub nieprawdziwe, podlega karze grzywny.”.

Nie od rzeczy będzie przypomnieć w tym miejscu, że już pod rządami uchylanej właśnie ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej przyjmowało się, że informacja nie spełniająca określonego przepisami standardu, podana w sposób niezrozumiały, mogąca stać się przyczyną mylnego wyobrażania kupującego o cechach towaru konsumpcyjnego stanowić mogła okoliczność uzasadniającą uchylenie się przez kupującego od skutków oświadczenia woli ze względu na treść art. 84 K.c.

Prawo konsumenta do odstąpienia od umowy

Przedsiębiorca jest zobowiązany wydać konsumentowi dokument umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub potwierdzenie jej zawarcia, utrwalone na papierze lub za zgodą konsumenta na innym trwałym nośniku.

Konsument, który zawarł umowę poza lokalem przedsiębiorstwa, może w terminie czternastu dni odstąpić od niej bez podawania przyczyny bez ponoszenia kosztów. Wyjątek stanowi przypadek, w którym konsument wybierze sposób dostawy generujący koszty dostawy inne niż najtańszy zwykły sposób dostarczenia oferowany przez przedsiębiorcę.

Termin do odstąpienia od umowy rozpoczyna się:

1. Dla umowy, w wykonaniu której przedsiębiorca wydaje rzecz, będąc zobowiązany do przeniesienia jej własności – od objęcia rzeczy w posiadanie przez konsumenta lub wskazaną przez niego osobę trzecią inną niż przewoźnik.
2. W przypadku umowy, która obejmuje wiele rzeczy, które są dostarczane osobno, partiami lub w częściach – od objęcia w posiadanie ostatniej rzeczy, partii lub części.
3. Dla pozostałych umów – od dnia zawarcia umowy.

Jeżeli konsument nie został poinformowany przez przedsiębiorcę o prawie odstąpienia od umowy, prawo do odstąpienia od umowy wygasa po 12 miesiącach od upływu czternastodniowego terminu do odstąpienia. Konsument może odstąpić od umowy, składając przedsiębiorcy oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Oświadczenie można złożyć na formularzu, stanowiącym załącznik nr 2 do Ustawy o prawach konsumenta. Wzór formularza odstąpienia od umowy prezentujemy poniżej

Do zachowania terminu do odstąpienia wystarczy wysłanie oświadczenia o odstąpieniu przed jego upływem. W przypadku odstąpienia konsumenta od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa umowę uważa się za niezawartą.

Przedsiębiorca ma obowiązek niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od otrzymania oświadczenia konsumenta o odstąpieniu od umowy, zwrócić konsumentowi wszystkie dokonane przez niego płatności, w tym koszty dostarczenia. Przedsiębiorca dokonuje zwrotu płatności przy użyciu takiego samego sposobu zapłaty, jakiego użył konsument, chyba że konsument wyraźnie zgodził się na inny sposób zwrotu, który nie wiąże się dla niego z żadnymi kosztami.

Jeżeli przedsiębiorca nie zaproponował, że sam odbierze rzecz od konsumenta, może wstrzymać się ze zwrotem płatności otrzymanych od konsumenta do chwili otrzymania rzeczy z powrotem lub dostarczenia przez konsumenta dowodu jej odesłania, w zależności od tego, które zdarzenie nastąpi wcześniej.

Konsument ma obowiązek zwrócić rzecz przedsiębiorcy lub przekazać ją osobie upoważnionej przez przedsiębiorcę do odbioru niezwłocznie, jednak nie później niż 14 dni od dnia, w którym odstąpił od umowy, chyba że przedsiębiorca zaproponował, że sam odbierze rzecz. Do zachowania terminu wystarczy odesłanie rzeczy przed jego upływem.

Konsument ponosi tylko bezpośrednie koszty zwrotu rzeczy, chyba że przedsiębiorca zgodził się je ponieść lub nie poinformował konsumenta o konieczności poniesienia tych kosztów. Jeżeli umowę zawarto poza lokalem przedsiębiorstwa a rzecz dostarczono konsumentowi do miejsca, w którym zamieszkuje w chwili zawarcia umowy, przedsiębiorca jest zobowiązany do odebrania rzeczy na swój koszt, gdy ze względu na charakter rzeczy nie można jej odesłać w zwykły sposób pocztą.

Prawo odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa  nie przysługuje konsumentowi:

1. W odniesieniu do umowy o świadczenie usług, jeżeli przedsiębiorca wykonał w pełni usługę za wyraźną zgodą konsumenta, który został poinformowany przed rozpoczęciem świadczenia, że po spełnieniu świadczenia przez przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia od umowy.
2. Umowy, w której przedmiotem świadczenia jest rzecz nieprefabrykowana, wyprodukowana według specyfikacji konsumenta lub służąca zaspokojeniu jego zindywidualizowanych potrzeb.

Dmuchać na zimne

Ten obszerny artykuł zaledwie sygnalizuje pewne problemy, które dla rynku okiennego przyniesie nowa Ustawa o prawach konsumenta. W następnych publikacjach z pewnością odniesiemy się jeszcze do zmian w instytucji rękojmi za wady rzeczy sprzedanej, która zastąpi funkcjonującą od kilkunastu lat „niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową”.

Od zmian w systemie sprzedaży konsumenckiej nie ma odwrotu. Pozostało niewiele czasu, aby zastanowić się w firmach nad organizacją procesów sprzedaży i treścią stosowanych w niej dokumentów. Warto to uczynić, bo jak sami widzicie już niedługo szczególnego znaczenia nabierze nawet czas, miejsce i sposób nawiązywania kontaktów pomiędzy stronami umów z udziałem konsumentów do czego nikt, nigdy nie przywiązywał żadnej uwagi.

Nowa Ustawa o prawach konsumenta faktycznie sprawi, że czas może znaczyć pieniądz, więc lepiej dmuchać na zimne. Wszyscy zainteresowani zagadnieniem mogą się już teraz zapoznać na naszej stronie internetowej z rządowym projektem Ustawy o prawach konsumenta.

OKNOTEST.PL