Rękojmia za wady, a sprzedaż okien cz.2

Szykują się spore zmiany w zakresie ochrony praw konsumentów. W poprzednich artykułach pisaliśmy o nietypowych formach umów, które w przyszłości mogą dotyczyć sprzedaży okien oraz obowiązku informacyjnym. Przedstawiliśmy nową definicję  pojęcia wady fizycznej i warunki zwalniające sprzedawcę z odpowiedzialności z tytułu rękojmi. Warto wspomnieć jeszcze o terminach i roszczeniach konsumentów.

Rękojmia za wady - terminy

Sprzedawca jest odpowiedzialny z tytułu rękojmi za wady fizyczne, które istniały w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego lub wynikły z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej w tej samej chwili (art. 559). Co należy rozumieć pod pojęciem „przejścia niebezpieczeństwa” oraz kiedy mamy do czynienia z „chwilą przejścia niebezpieczeństwa”, czyli początkiem odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi? Aby odpowiedzieć na to pytanie trzeba odwołać się do przepisów dotyczących sprzedaży.

Z chwilą wydania rzeczy sprzedanej przechodzą na kupującego korzyści i ciężary związane z rzeczą oraz niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy, (przejście niebezpieczeństwa), (art. 548. § 1). Jeżeli rzecz sprzedana ma zostać przesłana przez sprzedawcę kupującemu będącemu konsumentem, niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy przechodzi na kupującego z chwilą jej wydania kupującemu. Za wydanie rzeczy uważa się jej powierzenie przez sprzedawcę przewoźnikowi, jeżeli sprzedawca nie miał wpływu na wybór przewoźnika przez kupującego. (art. 548. § 3).

Uważni czytelnicy mogą w tym miejscu nabrać wątpliwości, co do konieczności stosowania przepisów rękojmi za wady w umowach dotyczących dostawy i montażu okien, gdyż nie są to klasyczne umowy sprzedaży rzeczy. Ze względów fiskalnych sprzedaż okien, rzeczy ruchomej, przyjmuje na rynku postać sprzedaży usługi, czyli montażu okien wraz z ich dostawą, co często komplikuje kwalifikację prawną umowy zawieranej przez strony. Dyrektywa 2011/83/UE jednoznacznie stwierdza, że „umowa sprzedaży” oznacza każdą umowę, na mocy której przedsiębiorca przenosi lub zobowiązuje się do przeniesienia własności towarów na konsumenta, a konsument płaci lub zobowiązuje się do zapłacenia ich ceny, w tym również każdą umowę, której przedmiotem są zarówno towary, jak i usługi (art. 2 pkt. 5).

Niestety, ustawodawcy nie poszli na tak dosłowną transpozycję prawa unijnego i w polskim systemie prawnym umowa dotycząca jednoczesnej sprzedaży towaru i usługi nadal będzie miała charakter umowy nienazwanej. W związku z tym, że ze względu na formę, zakres i wartość robót nie można takim umowom przypisać charakteru umów o roboty budowlane, co potwierdza orzecznictwo Sądu Najwyższego, umowy o świadczenie usługi montażu okien wraz z ich dostawą będą miały charakter umowy o dzieło. Taka ich kwalifikacja przesądza o konieczności stosowania do nich przepisów o rękojmi w związku z treścią art. 638 § 1, w którym stwierdza się: „Do odpowiedzialności za wady dzieła stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży”.

Najważniejszym terminem dotyczącym rękojmi jest okres ochrony nabywcy rzeczy lub dzieła. Sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat od wydania rzeczy kupującemu, a gdy chodzi o wady nieruchomości przed upływem pięciu lat. Jeżeli kupującym jest konsument, a przedmiotem sprzedaży jest używana rzecz ruchoma, odpowiedzialność sprzedawcy może zostać ograniczona, nie mniej niż do roku od wydania rzeczy kupującemu (art. 568 § 1). Roszczenie o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawnia się z upływem roku. Jeżeli kupującym jest konsument, termin przedawnienia nie może zakończyć się przed upływem terminu określonego w § 1, (art. 568. § 2).

Powyższe regulacje stanowią istotną zmianę w obrocie profesjonalnym ze względu na wydłużenie okresu ochrony nabywcy do 2 i 5 lat. W zakresie sprzedaży konsumenckiej nie ma żadnych zmian, co do okresu ochrony. Zarówno likwidowany art.10 ust.1 ustawy O szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej, jak i przyszły art.568 § 1 K.c. zgodnie określają okres ochrony na dwa lata od chwili wydania rzeczy. Upływ terminu do stwierdzenia wady nie wyłącza wykonania uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli sprzedawca wadę podstępnie zataił (art. 568 § 5). Co należy rozumieć pod pojęciem podstępnego zatajenia wady wyjaśnialiśmy w jednym z poprzednich artykułów.

W odniesieniu do terminu ochrony nabywcy, całkowicie nowymi rozwiązaniami w funkcjonowaniu rękojmi są regulacje zawarte w art. 568 § 3 i 4. Dotyczą one biegu terminów lub ich zawieszenia. Jeżeli kupujący żądał wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady, termin do odstąpienia od umowy lub złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny rozpoczyna się z chwilą bezskutecznego upływu terminu do wymiany rzeczy lub usunięcia wady (art. 568 § 3). W razie dochodzenia przed sądem uprawnienia z rękojmi za wady termin do wykonania innych uprawnień, przysługujących kupującemu z tego tytułu, ulega zawieszeniu do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.

To samo dotyczy postępowania mediacyjnego, przy czym termin do wykonania innych uprawnień, przysługujących kupującemu, zaczyna biec od dnia odmowy przez sąd zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem lub bezskutecznego zakończenia mediacji (art. 568 § 4). Warto zwrócić uwagę, że w określonych przypadkach  powyższe regulacje wydłużają de facto okres ochrony konsumenta o bliżej nieokreślony czas związany z terminem do usunięcia wady lub zakończeniem postępowań sądowych albo mediacyjnych.

Istotną dla sprzedawców i nabywców okien może być informacja o przedłużeniu okresu domniemania istnienia wady w chwili wydania towaru. Do czasu przyjęcia ustawy O prawach konsumenta domniemanie istnienia wady wynika z treści art. 4 ust. 1 ustawy O szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej. W przypadku stwierdzenia niezgodności towaru z umową przed upływem sześciu miesięcy od wydania towaru domniemywa się, że istniała ona w chwili wydania. W nowym reżimie prawnym, jeżeli kupującym jest konsument, a wada została stwierdzona przed upływem roku od wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego (art. 556²). Znaczenie i waga domniemania istnienia wady w chwili wydania towaru dotyczy rozkładu ciężaru dowodowego na strony umowy, (art. 6 K.c.).

Zastosowanie domniemania zwalnia konsumenta z obowiązku wykazania istnienia wady w chwili wydania towaru o ile stwierdzenie jej istnienia nastąpi przed upływem roku od tej chwili. Sprzedawca może zwolnić się z odpowiedzialności jedynie poprzez obalenie domniemania wykazując i dowodząc, że w chwili wydania towaru był on wolny od wad będących przyczyną reklamacji.

Mając na uwadze specyfikę rynku okiennego oraz objęcie ochroną z rękojmi także instalacji okien, wydłużenie okresu obowiązywania domniemania do 1 roku może być przyczyną poważnego wzrostu liczby postępowań reklamacyjnych niosących poważne zagrożenie dla kondycji ekonomicznej sprzedawców.

Ostatnim z ważnych terminów związanych z instytucją rękojmi jest okres, w którym sprzedawca może skutecznie odrzucić reklamację zgłaszaną przez konsumenta. W tym względzie nie ma zmian w stosunku do aktualnie obowiązujących regulacji. Jeżeli kupujący będący konsumentem zażądał wymiany lub usunięcia wady albo obniżenia ceny, a sprzedawca nie ustosunkował się do tego żądania w terminie 14 dni uważa się, że żądanie to uznał za uzasadnione (art. 561⁵).

Warto zwrócić uwagę, że ustawodawca nie określa żadnej konkretnej formy zarówno dla żądania konsumenta jak i odpowiedzi sprzedawcy na żądanie konsumenta. W takim przypadku najwłaściwsze ze względów dowodowych będzie zachowanie formy pisemnej zarówno dla żądania, jak i odpowiedzi na żądanie.

Rękojmia za wady – roszczenia

Najistotniejszą różnicą wprowadzaną przez zmianę przepisów jest odejście od sekwencyjności roszczeń. Ustawa o sprzedaży konsumenckiej przewiduje dla kupującego na wypadek stwierdzenia niezgodności z towarem cztery uprawnienia w stosunku do sprzedawcy, ograniczając jednak możliwą kolejność ich wyboru przez kupującego.

Kupujący może w razie niezgodności towaru z umową skorzystać w pierwszej kolejności z uprawnień zawartych w pierwszej sekwencji (art. 8 ust. 1) to jest żądać doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę albo wymianę na nowy, a dopiero w dalszej kolejności, jeżeli spełnione są określone przesłanki, żądać przewidzianego w drugiej sekwencji (art. 8 ust. 4), obniżenia ceny albo odstąpić od umowy, (wyrok SN IV CSK 75/12).

Pod rządami nowych regulacji konsumenci zyskują swobodę, co do wyboru kolejności i sposobu zaspokojenia roszczenia, którymi nadal pozostają: Naprawa rzeczy, wymiana rzeczy, żądanie obniżenia ceny oraz odstąpienie od umowy, przy czym możliwość odstąpienia od umowy zależy przede wszystkim od oceny istotności wady o czym szerzej za chwilę.

Nabywcy powinni zapamiętać, że w składanej reklamacji powinni zatem określić nie tylko wady, ale również, a może przede wszystkim sposób zaspokojenia roszczenia!

Jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może żądać obniżenia ceny albo od umowy odstąpić, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na  wolną od wad lub usunięcia wady art. 560. § 1. Kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna (art. 560. § 4).

Przyjmując, że większość zawieranych obecnie umów na dostawę i montaż okien ma charakter umowy o dzieło, w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, za wadę istotną dzieła należy uznawać każdą wadę, która czyni dzieło niezdatnym do zwykłego użytku, albo która sprzeciwia się wyraźnej umowie, wyrok SN z dnia 26 lutego 1998 r. I CKN 520/97 OSNC. Kwestią sporną na tym tle będzie kwalifikacja wad istotnych lecz usuwalnych. Załóżmy, że okno zaczyna przeciekać. Z pewnością jest to wada istotna, czyniąca dzieło niezdatnym do zwykłego użytku.

W takim przypadku nowy przepis przyznaje konsumentowi prawo do odstąpienia od umowy. Jednak przeciek okna może mieć przyczynę w trwałym odkształceniu profili okiennych, czyli wadzie z reguły nieusuwalnej, ale równie dobrze przyczyną może być uszkodzenie uszczelki, która jest elementem łatwo wymienialnym, a jej wymiana trwale usuwa wadę.

Dotychczas w drugim z przypadków, w świetle uchylanego właśnie art. 637 K.c. zlecający wykonanie dzieła pierwej obowiązany był do wyznaczenia wykonawcy odpowiedniego terminu do usunięcia wady z zagrożeniem nieprzyjęcia naprawy dokonanej po terminie. Jeżeli wykonawca nie usunął nieszczelności w zakreślonym mu terminie, zamawiający mógł odstąpić od umowy. Nowe regulacje wydają się być bardziej restrykcyjne i niekorzystne dla sprzedawców okien, na co warto zwrócić baczniejszą uwagę.

Samo stwierdzenie wady istotnej jest wystarczającą przesłanką do odstąpienia od umowy bez konieczności wyznaczania przez nabywcę dodatkowego terminu do usunięcia wady jeżeli jest ona usuwalna. W praktyce sporo zależeć będzie od przyszłego stanowiska doktryny i judykatury związanego z wykładnią nowych przepisów.

Nie mniej sprawą o pierwszoplanowym znaczeniu zdaje się być również zachowanie samej branży okiennej, która może we własnym zakresie opracować wspólne procedury postępowania wobec określonych kategorii wad okien. Byłoby to doskonałym materiałem poglądowym zarówno dla biegłych jak i sądów orzekających w sprawach konsumenckich reklamacji składanych w trybie rękojmi za wady okien. 

Wróćmy jednak do roszczeń. Jeżeli kupującym jest konsument, może zamiast zaproponowanego przez sprzedawcę usunięcia wady żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo zamiast wymiany rzeczy żądać usunięcia wady, chyba że doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu ze sposobem proponowanym przez sprzedawcę.

Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość rzeczy wolnej od wad, rodzaj i znaczenie stwierdzonej wady, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie narażałby kupującego inny sposób zaspokojenia (art. 560. § 2). Obniżona cena powinna pozostawać w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość rzeczy z wadą pozostaje do wartości rzeczy bez wady(art. 560. § 3)..

Jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może żądać wymiany rzeczy wadliwej na wolną od wad albo usunięcia wady art. 561 § 1. Sprzedawca jest obowiązany wymienić rzecz wadliwą na wolną od wad lub usunąć wadę w rozsądnym czasie bez nadmiernych niedogodności dla kupującego (art. 561 § 2). Sprzedawca może odmówić zadośćuczynieniu żądaniu kupującego, jeżeli doprowadzenie do zgodności z umową rzeczy wadliwej w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe lub w porównaniu z drugim możliwym sposobem doprowadzenia do zgodności z umową wymagałoby nadmiernych kosztów.

Jeżeli rzecz wadliwa została zamontowana, kupujący może żądać od sprzedawcy demontażu i ponownego zamontowania po dokonaniu wymiany na wolną od wad lub usunięciu wady. W razie niewykonania tego obowiązku przez sprzedawcę kupujący jest upoważniony do dokonania tych czynności na koszt i niebezpieczeństwo sprzedawcy (art. 561¹ § 1).

Sprzedawca może odmówić demontażu i ponownego zamontowania, jeżeli koszt tych czynności przewyższa cenę rzeczy sprzedanej. Jeżeli kupującym jest konsument, może on żądać od sprzedawcy demontażu i ponownego zamontowania, jest obowiązany jednak ponieść część związanych z tym kosztów przewyższających cenę rzeczy sprzedanej albo może żądać od sprzedawcy zapłaty części kosztów demontażu i ponownego zamontowania, do wysokości ceny rzeczy sprzedanej (art. 561¹ § 2).

Chłop żywemu nie przepuści

W lipcu 2013 zmieniły się zasady wprowadzania okien do obrotu oraz sposób deklarowania właściwości użytkowych. Od stycznia 2014 zmieniły się wymagania dotyczące okien zawarte w przepisach warunków technicznych. 13 czerwca 2014 dojdzie do zasadniczych zmian w sprzedaży konsumenckiej i ochronie praw konsumentów. O wszystkich tych zmianach informowaliśmy i informujemy naszych czytelników z odpowiednim wyprzedzeniem.

Nie mamy wątpliwości, że suma zmian wpłynie na oblicze rynku okiennego. To tylko kwestia czasu. Mając na uwadze dość lekceważące podejście sprzedawców do nakładanych na nich przez prawo obowiązków przychodzi nam na myśl piosenka, którą lata temu śpiewał Kazimierz Grześkowiak. Jak to szło? „Chłop żywemu nie przepuści! Konsumenci i prawnicy sprzedawcom też. „Jak się żywe napatoczy, nie pożyje se a juści!”.

OKNOTEST.PL